خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها – عاطفه قلع ریز: رونق سفرهای داخلی و خارجی در سال‌های اخیر یکی از نکات مثبت در حوزه گردشگری شده بود و در شرایطی که مردم سفر را راهکار رهایی از تنش‌های زندگی قرار داده بودند نوسانات لحظه‌ای نرخ ارز و تأثیر آن بر این صنعت حتی در حوزه سفرهای داخلی سبب شد تا سفره مردم در این بخش هر روز کوچک‌تر شود و سفر به‌عنوان یک نیاز لوکس از سبد مصرف خانوار حذف شود.

این در حالی است که رونق سفرهای داخلی و خارجی طی سال‌های گذشته سبب شده بود تا نبض بازار نیز همگام با حرکت مردم در جاده‌ها تندتر بزند و درنتیجه آن صنایع مرتبط با گردشگری نیز جان تازه بگیرند.

گردشگری از دید برخی مسئولان، فانتزی به نظر می‌رسد و به سبب همین دیدگاه در شرایط دشوار اقتصادی، سفر به‌عنوان یک کالای نه‌چندان ضروری از چرخه زندگی مردم قابل‌حذف است حال‌آنکه گردشگری به‌عنوان یک صنعت در سطح دنیا تعریف‌شده و کشورهای مختلف با ایجاد تسهیلات و زمینه گردشگری برای مردم و همچنین ایجاد بستری مناسب برای گردشگران خارجی، درآمدزایی کلانی از این صنعت دارند.

گردشگری مانند دیگر صنایع نیاز به تهیه مواد اولیه ندارد که با نوسانات در حوزه واردات دچار تلاطم شود و می‌تواند در شرایط کنونی اقتصاد ایران به تقویت بنیه مالی کشور کمک کند اما در حال حاضر با انفعال در حوزه اقتصاد و رها شدن بازار این صنعت به خواب زمستانی فرو رفته است و با تعطیل شدن دفاتر گردشگری بر تعداد جمعیت بیکاران افزوده می‌شود.

کارمندانی که بیش از ۲۰ سال در حوزه گردشگری کار می‌کردند امروز آن‌ها هم در شمار بیکاران قرارگرفته‌اند و دفاتر گردشگری یا به‌طور کامل تعطیل یا با حداقل نیرو ادامه حیات را برای خود برگزیدند.

رونق سفر با خودروهای شخصی به جای هواپیما

علی جان قربان یکی از مدیران دفاتر مسافرتی در اصفهان است که در گفت‌وگو با مهر می‌گوید: سال‌های زیادی در حوزه گردشگری خدمت‌رسانی می‌کردم و دارای سه مجوز «الف»، «ب» و «پ» در حوزه گردشگری هستم و زندگی بیش از ۶۰ نفر با این دفتر گردشگری می‌چرخید اما امروز برای جلوگیری از ضرر و زیان مجبور به تعطیل کردن دفتر خود شدم.

وی افزود: به دنبال عدم تخصیص ارز دولتی به دفاتر گردشگری با این شرایط اقتصادی دیگر کار کردن در حوزه گردشگری جواب نمی‌دهد و اگر در گذشته بین ۵۰ تا ۱۰۰ نفر برای تورهای گردشگری ثبت‌نام می‌کردند امروز این تعداد به زیر ۱۰ نفر رسیده است.

وی با بیان اینکه در بسیاری از مواقع هواپیماها خالی است و دیگر کسی حاضر به مسافرت با هواپیما نیست، ادامه داد: مردم ترجیح می‌دهند که با خودروهای شخصی سفر کنند و امروز سفر با اتوبوس رونق یافته است.

تجربه نشان داده است که در بلند مدت  داستان تا حدی متفاوت است، مثلا از سه برابر شدن قیمت ارز در دولت نهم که با گذشت مدتی از تثبیت نرخ ارز در حد جدید خود مردم کم کم خود را با شرایط جدید تطبیق خواهند داد

عضو کمیسیون گردشگری اتاق بازرگانی اصفهان نیز در گفت‌وگو با خبرنگار مهر در خصوص آینده وضعیت گردشگری افزود: افزایش نرخ ارز و به‌تبع آن افزایش قیمت بلیت خطوط هوایی تأثیر قابل‌توجهی را بر صنعت گردشگری کشور بر جای خواهد گذاشت.

زاهدی بیان داشت: این تأثیرات را می‌توان در دو حوزه گردشگری خارجی و نیز ایران‌گردی و در دو بازه زمانی کوتاه‌مدت و بلندمدت ارزیابی کرد.

عضو کمیسیون گردشگری اتاق بازرگانی اصفهان با اشاره به اینکه در کوتاه‌مدت تقاضای سفر خارجی با کاهش مواجه شده و این کاهش بیشتر سفرهای با سیر پروازهای طولانی را تحت تأثیر قرار خواهد داد، ادامه داد: در عوض بخشی از افت تقاضای سفر به کشورهای هم‌جوار و نزدیک نظیر ترکیه، آذربایجان، ارمنستان، گرجستان یا امارت با انتقال تقاضای سفر به مقاصد دورتر نظیر مالزی و تایلند به این مسیرها ممکن است، جبران شود.

وی گفت: بنابراین در کوتاه‌مدت در مجموع تقاضای سفرهای خارجی با افت تقاضای کلی به‌خصوص در مورد مقاصد دورتر مواجه خواهد شد.

زاهدی با اشاره به اینکه تجربه نشان داده است که در بلندمدت  داستان تا حدی متفاوت است، ادامه داد: مثلاً در جریان سه برابر شدن قیمت ارز در دولت نهم با گذشت مدتی از تثبیت نرخ ارز در حد جدید خود مردم کم‌کم خود را با شرایط جدید تطبیق دادند.

سفرهای خارجی زمینی در بورس

عضو کمیسیون گردشگری اتاق بازرگانی اصفهان اظهار داشت: در این وضعیت گرایش به سفرهای خارجی زمینی رشد بیشتری خواهد یافت مسیرهای نزدیک نظیر باکو، تفلیس، ایروان و در کشور ترکیه مقاصد به نسبت جدید نظیر شهر وان مورد استقبال قرار می‌گیرند و در همین یکی دو هفته گذشته هم این استقبال را شاهد هستیم.

وی گفت: طبیعی است که در این شرایط گروهی از بازار خارج‌شده‌اند و در سفرهای خارجی هوایی بیش‌ازپیش به یک کالای لوکس تبدیل می‌شود.

زاهدی با بیان اینکه همین لوکس شدن این محصول خود ضامن تقاضای بلندمدت آن خواهد بود، ادامه داد: بنابراین دفاتر خدمات مسافرتی و جهانگردی که بنیه مالی قوی‌تری دارند، محل ملکی دارند و ازنظر نیروی انسانی چابک‌تر و حرفه‌ای‌تر هستند می‌توانند بحران را مدیریت کرده و از آن بگذرند.

حذف دفاتر گردشگری کوچک از بازار رقابت

وی گفت: در عوض دفاتر کوچک‌تری که بنیه مالی خوبی ندارند یا دفاتر آن‌ها اجاره‌ای است و مدیریت منابع انسانی مطلوبی ندارند در معرض بحران جدی قرارگرفته و احتمالاً ناگزیر از ترک بازار خواهند بود.

عضو کمیسیون گردشگری اتاق بازرگانی اصفهان با بیان اینکه این وضعیت باعث می‌شود که خرید مجوز دفاتر در بازار تا حدی کاهش یابد، گفت: در بازار گردشگری، اتفاقاً کاهش ارزش پول ملی تأثیر قابل‌ملاحظه‌ای بر ورود گردشگر نخواهد گذاشت.

وی با اظهار اینکه در واقع متغیر کلیدی توجیه‌کننده سفر به ایران، متغیر مالی نیست که به دلیل ارزان شدن ما را با سیل گردشگر مواجه سازد، افزود: هم‌اکنون با برقراری مجدد تحریم‌ها بسیاری از تورهای ورودی در حال لغو شدن است و این در حالی است که ایران حداقل در کوتاه‌مدت ارزان‌تر از همیشه خواهد بود.

ورود گردشگران صرفه‌جو به ایران

زاهدی گفت: حتی اگر شاهد افزایش ورودی گردشگر خارجی باشیم شامل آن دسته از گردشگرانی است که بسیار صرفه‌جو هستند و تأثیرات اقتصادی اندکی بر جامعه ما در جهت مثبت ایجاد می‌کنند.

وی ادامه داد: کما اینکه روند رو به رشد ورود اتباع عراقی به کشور در همین راستا ارزیابی می‌شود و گردشگران غربی یا شرقی کوله به دوش هم که متغیرهایی مالی بر تصمیمات ایشان مؤثر است و تا حدی درجه ریسک‌پذیری بالاتری دارند می‌دانیم ازجمله گردشگران کم‌خرجی هستند که سفر آن‌ها منافع مالی چندانی برای ما ایجاد نمی‌کند.

اتفاق مهم در عرصه سفر ایرانیان احتمال به تغییر جهت سفر از خارج به داخل است این تغییر جهت از منظر ریالی موجه به نظر می رسد

عضو کمیسیون گردشگری اتاق بازرگانی اصفهان گفت: بنابراین علی‌رغم ارزان‌تر شدن ایران ریسک بالای سفر از منظر گردشگران لوکسی که با تور سفر می‌کنند تقاضای سفر به ایران را افزایش نخواهد داد.

وی ادامه داد: تورهای داخلی نیز در این شرایط در مسیرهایی که با پروازهای چارتری شکل نگرفته باشد با افزایش قیمت و افت تقاضای سفر مواجه خواهند بود. البته در مشهد تقاضای سفر به دلیل ماهیت مذهبی در کنار تقاضا برای تفریح و خرید به دلیل کشش قیمتی کمتر، افت تقاضای کمتری را تجربه خواهد کرد.

زاهدی با اشاره به اینکه امکان سفرهای ریلی به مشهد مقدس تا حدی جانشین این دو ابزار حمل‌ونقلی را پر خواهد کرد، گفت: با پایان قراردادهای چارتری در دور بعدی قراردادها با افزایش قیمت بسته‌های سفر به مقاصدی نظیر کیش، مشهد یا قشم مواجه خواهیم شد که می‌تواند تأثیر منفی بر تقاضای سفر به این مقاصد داشته باشد.

وی تصریح کرد: اتفاق مهم در عرصه سفر ایرانیان احتمال تغییر جهت سفر از خارج به داخل است. این تغییر جهت از منظر ریالی موجه به نظر می‌رسد اما متأسفانه شرایط خدمت‌رسانی در داخل چندان مطلوب نیست و از طرفی برخی گردشگران در سفر خارج از کشور در پی دریافت محصولات یا خدماتی هستند که در مقاصد داخلی عرضه نمی‌شود.

عضو کمیسیون گردشگری اتاق بازرگانی اصفهان گفت: بنابراین تصور بر این است که تغییر جهت ذکرشده در حد همان دوره کوتاه‌مدت خواهد بود و با تطابق یافتن مردم با شرایط جدید بازار در بلندمدت دوباره شاهد رونق سفرهای خارجی خواهیم بود.

وی ادامه داد: انتظار برای ایجاد درآمد از محل توسعه گردشگری ورودی نیز موکول به تثبیت شرایط خارجی و گذر از بحران تحریم‌ها خواهد بود و صرف ارزان شدن مقصد ایران تأثیر چندان بر رونق گردشگری ورودی نخواهد داشت، به یاد داشته باشیم محصول ارزان نزد مشتری معنای کیفیت پایین هم خواهد بود.

هیچ کاری در حوزه گردشگری نکردیم

یک کارشناس و فعال حوزه گردشگری نیز در مورد شرایط گردشگری در داخل گفت: هیچ کاری در حوزه گردشگری صورت نگرفته است و مسئولان هیچ اقدامی در این عرصه انجام ندادند.

وی گفت: علی‌رغم اینکه مسئولان در جلسات مختلف گردشگری را هدف کار خود قرار می‌دهند اما زیرساخت و فضایی برای توسعه و اشتغال‌زایی در این عرصه ایجاد نکرده‌اند.

محسن یارمحمدیان گفت: دل خوش کردن به درآمد نفت امروز بلای جان ما شده است و هیچ‌کس به میراث فرهنگی و معاونت گردشگری میراث کمک نمی‌کند که بتوانیم گردشگری را توسعه دهیم و بازارهای جدید ایجاد کنیم.

به خاطر تفاوت های فرهنگی، برخی مسئولان در روستاها اجازه توسعه بومگردی را نمی دهند زیرا اعتقاد دارند این کار آسیب های فرهنگی و اجتماعی را در آن محیط به وجود خواهد آورد

وی با بیان اینکه امروز حجم ورود اروپاییان به اصفهان بسیار کم شده است، افزود: شش ماه قبل به دنبال این بودیم که روابط استراتژیک خود را با چین افزایش دهیم تا ورود گردشگر چینی به ایران تسهیل شود.

این کارشناس حوزه گردشگری گفت: گردشگری داخلی یک فرصت است و امروز وضعیت آژانس‌ها به حدی رسیده است که حتی نمی‌توان امید داشت که با رونق گردشگری داخلی به درآمدزایی دست یابند.

وی بیان داشت: جامعه ما آماده حوزه گردشگری نیست و امروز با مرگ گردشگری مواجهیم.

یارمحمدیان با اعلام اینکه امروز با وضعیت دلار تنها می‌توان گردشگری ورودی را تقویت کرد، ادامه داد: امروز بوم گردی و گردشگری روستایی بهترین ظرفیت است که بتوانیم روی آن سرمایه‌گذاری کنیم اما به خاطر تفاوت‌های فرهنگی، برخی مسئولان در روستاها اجازه توسعه بومگردی را نمی‌دهند زیرا اعتقاددارند این کار آسیب‌های فرهنگی و اجتماعی را در آن محیط به وجود خواهد آورد. درحالی‌که حضور گردشگر در روستاها می‌تواند مانع مهاجرت جوانان به شهر شود.

وی بیان داشت: اگر به گردشگری بوم گردی و روستایی توجهی نشود از روستاهای ما تنها ۱۰ تا ۱۵ پیرزن و پیرمرد باقی می‌ماند.

بومگردی در شرایط کنونی می‌توانست جایگزین خوبی برای خلأ سفرهای داخلی گران‌قیمت یا سفرهای خارجی باشد اما متأسفانه نگاه تنگ‌نظرانه و بدون در نظر گرفتن منافع بلندمدت روستاها و کشور سبب شده تا این حوزه با چالش‌های بسیار ابتدایی دست‌وپنجه نرم کند و درآمدهای اصفهان از این صنعت چندان به چشم نیاید.

از طرف دیگر صنعت گردشگری در استانی مانند اصفهان که اقتصاد وابسته به بازار و صنعت را دارد، به سرگردانی دچار شده است و مشخص نیست آینده این صنعت تقریباً نوپا که شتاب خوبی در سال‌های اخیر گرفته بود، چه خواهد شد و چه تعداد فعال را در خود نگه دارد و چه تعداد را مجبور به خروج از بازار کار کند.

موضوعی که شاید در این وضعیت تنها با چاره‌اندیشی مسئولان دولتی و تثبیت شرایط اقتصادی، به راه‌حل برسد چراکه آنچه این صنعت را در مسیر تندباد قرار داده، تصمیمات اشتباه و گاه بی‌تفاوتی مسئولان در خصوص اقتصاد بازار بوده است.