پایگاه خبری هفت روز خبر

خبرگزاری مهر، گروه جامعه: در آخرین روزهای سال ۲۰۱۵، سران ۱۹۵ کشور جهان از جمله ایران در نشستی شرکت کردند که به نگرانی مردم جهان درباره تغییر اقلیم اختصاص یافته بود و پیمان پاریس را به دنبال داشت. این پیمان مدعی است که مهمترین دلیل گرم شدن کره‌ی زمین انتشار گازهای گلخانه‌ای مانند دی اکسید کربن حاصل از مصرف سوخت‌هایی نظیر نفت و گاز است، لذا برای توقف روند موجود باید مصرف این سوخت‌ها کاهش یابد.

رئیس مرکز ارتباطات هیات بین‌الدولی تغییر اقلیم: ممکن است گفته شود از کجا معلوم IPCC اشتباه نکند. مثل هر فعالیت علمی کار ما هم تصحیحاتی خواهد داشت و اشتباهاتمان را در نسخه‌های بعدی رفع خواهیم کردسازمان محیط زیست اعلام کرده اجرای تعهدات غیر مشروط و مشروط ایران در این پیمان به ترتیب هزینه‌ی ۱۷.۵ تا ۵۲.۵ میلیارد دلار در پی خواهد داشت. پیمانی که پیوستن به آن در ایران فراز و نشیب‌های بسیاری را طی کرده و هنوز هم مورد بحث موافقان و مخالفان است. برخی دیگر از مخالفان ادعای اصلی این پیمان را اثبات نشده و غیرعلمی می‌دانند و بسیاری دیگر تعهدات ایران به این پیمان را هوشمندانه نمی‌دانند.

تردید در پشتوانه‌های علمی توافق پاریس

رئیس مرکز ارتباطات هیات بین‌الدولی تغییر اقلیم IPCC در این باره به خبرنگار مهر می‌گوید: ممکن است گفته شود از کجا معلوم IPCC اشتباه نکند. مثل هر فعالیت علمی کار ما هم تصحیحاتی خواهد داشت و اشتباهاتمان را در نسخه‌های بعدی رفع خواهیم کرد.

جاناتان لین درباره کسانی که به تغییر اقلیم اعتقاد ندارند گفت: مساله اعتقاد نیست و مساله شواهد علمی است. ما مشاهداتی داریم که دمای زمین در حال افزایش است. یخچال‌های طبیعی آب می‌شوند، سطح آب بالا می‌رود و خطوط مختلفی از شواهد داریم و بحثی نیست که تغییر اقلیم در حال رویداد است و سؤال این است که چه می‌توانیم بکنیم.

گرمایش زمین نه یک پدیده نوظهور و نه جدید است. در ادوار گذشته که خبری از این‌همه جمعیت، صنایع متعدد، سوخت‌های فسیلی و غیره نبوده گرمایش جهانی چگونه اتفاق افتاده استبا این حال انتقاد اصلی به علمی بودن خود موضوع تغییر اقلیم نیست به عوامل آن است. بسیاری از منتقدان می‌گویند نظریه گرم‌شدن زمین در اثر انتشار CO۲ انسان‌ساخت هنوز در بین محققان از اعتبار و اتقان علمی برخوردار نیست. به عقیده بعضی از اقلیم‌شناسان، گازهای CO۲ انسان‌ساخت با سهم ۰.۲ درصدی از کل گازهای گلخانه‌ای نمی‌توانند نقش مؤثری در گرمایش زمین داشته باشند. ازطرفی بسیاری از دانشمندان، گرم‌شدن زمین را ناشی از فعالیت‌های خورشیدی و برعکس نظریه قبلی، افزایش گازهای گلخانه‌ای را معلول افزایش دمای زمین می‌دانند.

رییس اندیشکده اقلیم و آمایش سرزمین در این باره به خبرنگار مهر می‌گوید: درباره گرمایش جهانی نظریات ضدونقیض متعددی وجود دارد. برخی از دانشمندان اعتقاد به سرمایش جهانی دارند. همچنان که عده کثیری از دانشمندان نیز به گرمایش جهانی معتقد هستند. هر گروه نیز استدلال‌های خاص خود را دارند. این‌جانب نیز به گرمایش جهانی معتقد هستم ولی عامل یا عوامل این گرمایش نیازمند تحقیقات جامع و غیر جانب‌دارانه است.

حسن لشکری ادامه می دهد: گرمایش زمین نه یک پدیده نوظهور و نه جدید است. نگاهی به گذشته تاریخی اقلیم سیاره زمین بر پایه مطالعات پالئوکلیمایی (دیرینه اقلیم‌شناسی) متوجه می‌شویم که تاکنون سیاره زمین چند دوره گرم و سرد را سپری کرده است. در ادوار گذشته که خبری از این‌همه جمعیت، صنایع متعدد، سوخت‌های فسیلی و غیره نبوده گرمایش جهانی چگونه اتفاق افتاده است. در دوره‌هایی در همین کشور ایران دماهای بالاتر از این ثبت‌شده است.

میزان تعهدات ارائه شده کشورهای منطقه به مراتب سبک‌تر از تعهد ارائه شده توسط ایران است و ایران جزو معدود کشورهای منطقه است که تعهدات قابل ملاحظه‌ای را اعلام کرده که ممکن است چالش‌های فراوانی برای صنعت و اقتصاد کشور به وجود بیاورد

این استاد دانشگاه تأکید می‌کند: کدام تحقیق علمی بی‌طرف ثابت کرده است که گرمایش فعلی فقط ناشی از افزایش دی‌اکسید کربن است یا حداقل چه میزان از این گرمایش فعلی ناشی از دی‌اکسید کربن است. باید توجه داشته باشیم گازهای گلخانه‌ای دیگر بخصوص بخار آب باند جذبی بسیار گسترده‌تری از دی‌اکسید کربن دارد. آیا تاکنون تحقیق علمی دقیق در مورد سیکل‌های خورشیدی و تفسیر مقادیر انرژی خورشیدی انجام‌شده است؟ و یا نتایج واقعی آن ارائه‌شده است؟

مشکلات محیط زیست ارتباطی به موافقت‌نامه پاریس ندارد

با این حال موافقان پیوستن به توافق پاریس بحران‌های محیط زیستی کشور را نشان می‌دهند و ارائه تعهدات سفت و سخت به این توافق را راه حل اصلی عبور از این بحران‌ها می‌دانند. موافقان به مسائلی همچون خشکسالی و بحران آب، خشک شدن دریاچه ارومیه و آلودگی هوا اشاره می‌کنند.

با این حال منتقدان می‌گویند این استدلال ماهی‌گیری از آب گل‌آلود است. لشکری در این زمینه تصریح می‌کند: پدیده ریز گردها و خشک شدن دریاچه‌ها هیچ ارتباطی با تغییر اقلیم ندارد. همه این‌ها به دلیل سوء مدیریت‌هایی است که در مدیریت منابع آب‌وخاک کشور اتفاق افتاده است. جابجایی آب در حوضه‌های آبریز بدون مطالعه دقیق، احداث سدهای متعدد بدون توجه به حساسیت های زیست محیطی حوزه آبریز، نداشتن برنامه آمایشی مناسب برای کشاورزی، استفاده از کشت‌های نامناسب در اقلیم‌های خشک که آب بری بالایی داشته‌اند، آبیاری سنتی مزارع، احداث صنایع بزرگ بدون توجه به پتانسیل های آبی منطقه، فقدان یک فرهنگ صحیح درمدیریت و مصرف آب وعدم بازبینی و بازنگری در قوانین مالکیت آب و ده ها دلیل دیگرباعث بروز مشکلات زیست محیطی شده است.

وی تأکید می‌کند: آیا خشک شدن زمین‌های جلگه حاصلخیز خوزستان و تبدیل‌شدن آن به چشمه ریز گرد زاده تغییر اقلیم است یا سوء مدیریت؟ آیا خشک شدن دریاچه ارومیه نتیجه خشکسالی است یا سوء مدیریت در استفاده نامطلوب و بی‌رویه از منابع آب در سرچشمه های قبل از ورودی به دریاچه؟ چشمه‌های ریز گرد داخل عراق نتیجه تغییر اقلیم است یا خشک شدن هورهای متعدد داخل عراق؟ گردوغبار خفقان‌آور دشت سیستان که زندگی را برای ساکنان آن به جهنمی تبدیل کرده است نتیجه تغییر اقلیم است یا خشک شدن هامون‌ها؟ آیا این بادها در سنوات قبل نمی‌وزیدند؟ مطالعات نشان می‌دهد که الگوهای جوی تغییر چندانی نداشته اند و شدت بادها نیز تغییری نکرده است.

بررسی‌های علمی نشان داده معضل آلودگی هوا نیز ارتباطی با دی‌اکسید کربن و تغییر اقلیم ندارد. یک کارشناس محیط زیست درباره ارتباط میان گازهای گلخانه‌ای و آلودگی هوا و این که پیوستن به موافقت‌نامه پاریس چه اندازه به رفع آلودگی هوا کمک می‌کند به خبرنگار مهر می‌گوید: راهکارهای فعلی کاهش آلودگی هوا در تضاد با کاهش گازهای گلخانه‌ای از جمله CO۲ هستند. بدین معنی که اگر راهکارهای کاهش آلودگی هوا (نصب کاتالیست‌ها) جدی‌تر دنبال شود، به‌ناچار افزایش گازهای گلخانه‌ای از این محل را در پی خواهد داشت. لذا ارتباط این دو موضوع به‌مثابه ماهی گرفتن از آب گل‌آلود است.

اگر به تعهدمان عمل نکنیم توافق پاریس با ما مهربان است اما توجه کنیم که ساز و کارهایی بیرون توافق پاریس است که اگر به تعهدتان عمل نکنید ممکن است روی شما بار شودمحمد کاظمی ادامه می‌دهد: محور اصلی این توافق، کاهش انتشار گاز دی‌اکسید کربن (CO۲) است و اگر استدلال‌های مذکور درست باشد، بدین معناست که گاز CO۲ یکی از آلاینده‌های هوا است که با کاهش آن، شاهد کاهش آلودگی هوا خواهیم بود. بر اساس استانداردهای جهانی و البته شناخته‌شده‌ترین شاخص جهانی برای آلودگی هوا یعنی شاخص AQI، شش آلاینده به‌عنوان آلاینده‌های هوا شناخته می‌شوند که عبارت‌اند از گازهای مونوکسید کربن (CO)، دی‌اکسید نیتروژن (NO۲)، دی‌اکسید گوگرد (SO۲)، ازن (O۳)، ترکیبات آلی فرار (VOCs) و ذرات معلق کوچکتر از ۱۰ و ۵/۲ میکرون (PM۱۰ & PM۲.۵). ازطرفی با توجه به گزارش‌های موجود، درحال‌حاضر آلاینده PM۲.۵، به‌عنوان آلاینده اصلی هوا در ایران و جهان شناخته می‌شود. بنابراین گاز CO۲ و دیگر گازهای گلخانه‌ای اصلاً جز آلاینده‌های هوا محسوب نمی‌شوند و به‌عبارتی کاهش گازهای گلخانه‌ای اصلاً ارتباطی با کاهش آلودگی هوا ندارد.

وی تصریح می‌کند: اگر راهکارهای کاهش آلودگی هوا جدی‌تر دنبال شود، به‌ناچار افزایش گازهای گلخانه‌ای از این محل را در پی خواهد داشت. لذا ارتباط این دو موضوع در ایام آلودگی هوای کلانشهرها به‌مثابه ماهی گرفتن از آب گل‌آلود است.

موافقت‌نامه پاریس سدی بر راه توسعه کشور است

مخالفان دلایل متعددی هم در حوزه اقتصاد و انرژی دارند. یک دکترای سیاست‌گذاری انرژی در این زمینه به مهر می‌گوید: برنامه اقدام ملی ما خوب انتخاب نشده است. با توجه به اینکه ما آزاد بودیم در این که میزان تعهدمان را انتخاب کنیم این برنامه اقدام ملی که گفته ۴ درصد یا به روایتی ۱۲ درصد زیر سناریوی پایه میزان انتشارمان را خواهیم آورد این خوب نیست و بر اساس محاسباتی که ما کردیم اگر مثلا در این دوره ۲۰۲۰ تا ۲۰۳۰ رشد اقتصادی در حدود ۶ تا ۸ درصد داشته باشیم این تعهد می تواند ما را اذیت کند و مانع از رشد اقتصادی مان شود.

کیان گودرزی با اشاره به اینکه می‌توانستیم تعهدات کیفی و مشروط بدهیم هشدار می‌دهد: ممکن است ما تعهدی بدهیم و با خودمان فکر کنیم درست است که تعهد سختگیرانه‌ای است اما اگر به تعهدمان عمل نکنیم توافق پاریس با ما مهربان است اما توجه کنیم که ساز و کارهایی بیرون توافق پاریس است که اگر به تعهدتان عمل نکنید ممکن است روی شما بار شود.

احساس نیاز به تلطیف تعهدات ایران زمانی بیشتر احساس می شود که در صورت کارشکنی و سنگ‌اندازی برخی از کشورها، ممکن است چالش‌های فراوانی برای صنعت و اقتصاد کشور به وجود آیدوی در خصوص اینکه خروج از توافق پاریس به چه شکل است نیز گفت: تا سه سال بعد از اجرایی شدن توافق، که اکنون تقریبا یکی دو سال از این ماجرا می گذرد، اصلا هیچ کشوری نمی تواند درخواست بدهد که از توافق بیرون بیاید. بعد از آن اگر درخواست بدهید که می خواهید از توافق بیرون بیایید یک سال خروج شما طول خواهد کشید و در طول آن یک سال هم شما همچنان متعهد به تعهداتت هستی و متعهد به پذیرفتن تصمیماتی که در توافق برای شما گرفته می شود هم هستید. بنابراین ساز و کاری دیده شده که شما خیلی هم راحت نمی توانید از توافق خارج شوید.

محمدحسن اسدآبادی، کارشناس انرژی نیز با بیان اینکه از مقایسه برنامه ایران و سایر کشورها در توافقنامه پاریس می‌توان نتیجه گرفت که امکان تلطیف تعهدات ایران وجود دارد، به خبرنگار مهر می‌گوید: احساس نیاز به تلطیف تعهدات ایران زمانی بیشتر احساس می شود که در صورت کارشکنی و سنگ‌اندازی برخی از کشورها، ممکن است چالش‌های فراوانی برای صنعت و اقتصاد کشور به وجود آید به‌علاوه ارائه تعهدات موجود در این توافقنامه در این وضعیت مزیتی محسوب نمی‌شود.

به گفته وی انتظار می‌رود که ضمن بررسی بیشتر ابعاد موافقت‌نامه از سوی نخبگان و کارشناسان، تعهدات ایران به نحوی ارائه شود که از یک‌سو زمینه ورود انتقال فناوری و اعتبارات لازم به کشور مهیا شود و از سویی دیگر پیشرفت اقتصادی کشور با اجرای برنامه‌ها محدود نشود.

عسگر سرمست، پژوهشگر سیاست‌گذاری انرژی نیز در این باره به خبرنگار مهر می‌گوید: ما کشوری هستیم که از نظر منابع نفت و گاز مجموعا رتبه اول دنیا را داریم. در واقع نقطه اثر یعنی هدف اصلی موافقت‌نامه پاریس کاهش انتشار همین منابعی است که ما داریم. پس به نظر می‌رسد که پیوستن ما به این موافقت‌نامه ممکن است اقتصاد ما را تحت تاثیر قرار بدهد. به عنوان نمونه چند کشور با شرایط مشابه را ببینیم. روسیه بزرگترین دارنده منابع گازی و یکی از بزرگترین کشورهای زغال سنگ دنیا است. این کشور تا به حال به موافقت‌نامه پاریس نپیوسته و از طرف مسئولین از جمله پوتین اعلام شده در صورتی که کشور به موافقت‌نامه پاریس بپیوندد در بلند مدت تاثیر منفی روی اقتصاد کشور دارد.

وی تأکید می‌کند: این اتفاق در کشورهای همسایه ما در عربستان و قطر هم افتاده است. قطر با وجودی که به موافقت‌نامه پاریس پیوسته ولی هیچ تعهد قابل ذکر عددی و کمی به این موافقت‌نامه ارایه نکرده است. عربستان هم تعهد قابل ارزیابی نداده است. عربستان بزرگترین تولید کننده نفت است. پس به نظر می‌رسد ما هم باید رفتار مشابهی داشته باشیم و محدودیتی برای توسعه اقتصادی مان به وجود نیاوریم.

موافقت‌نامه پاریس روی میز نمایندگان مجلس

سرانجام پس از بازگشت موضوع پیوستن به موافقت‌نامه پاریس به میز مجلس، به نظر می‌رسد اکنون تصمیم‌گیرنده اصلی در این باره نه کارشناسان و متخصصان که نمایندگان مجلس باشند. با این همه به نظر نمی‌رسد نمایندگان مجلس نیز روی خوشی به این توافق نشان داده باشند.

علی ابراهیمی، عضو کمیسیون کشاورزی مجلس در این باره می‌گوید: اساس توافق‌نامه پاریس بر مبنای پذیرش این نظریه است که انتشار دی‌اکسید کربن موجب گرمایش زمین شده است، در حالی‌که نظریات علمی متعددی، این مسئله را رد می کند.

حدود ۸۰ درصد گازهای گلخانه‌ای منتشرشده در جهان ناشی از فعالیت‌های کشورهای توسعه‌یافته است که تنها ۲۵ درصد جمعیت جهان را شامل می‌شوند بنابراین شاهد نابرابری در انتشار گازهای گلخانه‌ای در بین کشورهای مختلف هستیمابراهیمی در ادامه بررسی مبانی علمی این معاهده به رعایت عدالت در پذیرش مسئولیت کاهش انتشار اشاره کرده و می‌گوید: حتی اگر این مبنای غلط را نیز فرض بگیریم، ایران در انتشار CO۲ سهم بسیار کمی نسبت به کشورهای توسعه‌یافته همچون آمریکا و روسیه دارد و با وجود نپیوستن این کشورها، عجله مسئولان کشور در پیوستن به این موافقت‌نامه منطقی نیست.

مؤسسه منابع جهانی (WRI) در سال ۲۰۱۰ با ارائه شاخص‌های ارزیابی اقلیمی (CAIT)، سهم کشورهای جهان در انتشار گازهای گلخانه‌ای را بررسی کرده است. نتایج این بررسی‌ها نشان می‌دهد که حدود ۸۰ درصد گازهای گلخانه‌ای منتشرشده در جهان ناشی از فعالیت‌های کشورهای توسعه‌یافته است که تنها ۲۵ درصد جمعیت جهان را شامل می‌شوند. همچنین تنها حدود ۲۰ درصد گازهای گلخانه‌ای توسط فعالیت کشورهای دیگر جهان منتشر می‌شود که جمعیت ۷۵ درصد جهان را تشکیل می‌دهند. بنابراین شاهد نابرابری در انتشار گازهای گلخانه‌ای در بین کشورهای مختلف هستیم که نتیجه آن، رشد اقتصادی کشورهایی شده که امروز مدعی کاهش انتشار برای تمامی کشورهای دنیا هستند.

عباس پاپی‌زاده، عضو کمیسیون کشاورزی مجلس در رابطه با کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای توسط ایران در این باره می‌گوید: زمانی‌که بزرگترین و مهم‌ترین کشور تولیدکننده و منتشرکننده گازهای گلخانه‌ای یعنی آمریکا به‌راحتی از توافق‌نامه پاریس خارج می‌شود، عضویت کشورهایی چون ایران که تأثیر چندانی در انتشار گازهای گلخانه‌ای ندارند، نمی‌تواند محیط زیست را از اثرات این گازها مصون کند.

همچنین سید محمدجواد ابطحی، از نمایندگان مخالف تصویب این موافقت‌نامه در مجلس، در خصوص مسئولیت مشترک کشورها چنین می‌گوید: اکثر گازهای گلخانه‌ای توسط کشورهای غربی انتشار پیدا می‌کند. بنابراین تصویب چنین لوایحی برای کشور ایران، تأثیری در کاهش اثر گازهای گلخانه‌ای و انتشار آن‌ها ندارد.

نیاز به بررسی عمیق و علمی برای تصمیم‌گیری درست

سید راضی نوری از اعضای کمیسیون کشاورزی مجلس با توجه به خروج یا نپیوستن کشورهایی مثل آمریکا و روسیه از این توافق، لزوم بررسی بیشتر ابعاد دیگر این معاهده را خواستار شده و تاکید می‌کند: ابعاد سیاسی و اقتصادی در پشت پرده توافق پاریس نهفته است که باید با کار کارشناسانه و با تأنی در این خصوص بررسی داشته باشیم. وقتی کشورهای پیشرفته‌ای مثل آمریکا و روسیه هنوز نپیوستند یا خارج شدند و با این استدلال که پذیرش چنین مسئله‌ای در راستای تولید نفت و پیشرفت اقتصادی آن‌ها نیست، آیا نباید روی این مسئله، بررسی بیشتری داشته باشیم؟

بررسی برنامه مشارکت ملی مدنظر کشورهای منطقه نشان می‌دهد که میزان تعهدات ارائه شده به مراتب سبک‌تر از تعهد ارائه شده توسط ایران است. ایران جزو معدود کشورهای منطقه است که تعهدات قابل ملاحظه‌ای را اعلام کرده که ممکن است چالش‌های فراوانی برای صنعت و اقتصاد کشور به وجود بیاورد. از طرفی با توجه به اجرای برجام و رفع ناقص تحریم‌ها، ممکن است جامعه جهانی خواستار اجرای بخش مشروط INDC ایران باشد که موجب سنگین‌تر شدن تعهدات کشور خواهد شد.

کشورهای مختلف هوشمندی‌هایی در ارائه تعهدات کیفی و مشروط به موافقت‌نامه پاریس داشته‌اند. با توجه به ابعاد و تبعات گوناگون این موافقت‌نامه برای کشور، نمایندگان مجلس می‌توانند در فرصت باقی‌مانده و پس از بررسی دقیق و جامع درباره این توافق و تبعات آن، به تصمیمی درست‌تر برسند و بر فرض پیوستن به موافقت‌نامه تعهداتی هوشمندانه‌تر را از جانب جمهوری اسلامی ایران به جامعه جهانی ارائه کنند.