موضوع نیاز افراد مختلف جامعه به مشاوره‌های روان شناسی همواره در همه زمانها احساس شده و اکنون با توجه به زندگی صنعتی و درگیر بودن افراد جامعه با مسائل و مشکلات فردی و اجتماعی و وجود کاستی‌های مختلف در حوزه ‌‌‌‌های اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و …ارائه و دریافت خدمات مشاوره‌ای بیش از هر زمان دیگری احساس می‌شود.

تفاوت فرهنگی و وجود گسست و فاصله میان خواسته‌ها و نیازهای نسل نوجوان و جوان امروز با والدین خود؛ جملگی باعث شده است سلامت روان برخی افراد در جامعه تا حدودی از حالت توازن خارج شود و تبعات آن، در قالب بیماری‌ها و آسیب‌های روحی و روانی در جامعه در بین برخی افراد ظهور و بروز پیدا کند.

در کنار موارد یاد شده و به رغم همه تلاش‌ها در آگاه سازی جامعه نسبت به اهمیت موضوع مشاوره و بهره گیری از روان شناسان برای بالا بردن کیفیت زندگی و کسب مهارت‌های لازم در جهت ارتقا روابط فردی و اجتماعی، هنوز در بسیاری از نقاط به دلیل خلاهای فرهنگی و نیز بالا بودن هزینه‌های خدمات مشاوره‌ای، بسیاری از افراد جامعه تمایلی برای بهره مندی از این خدمات را ندارند.

سازمان نظام روان‌شناسی و مشاوره یک سازمان غیردولتی و مستقل است که به منظور تحقق بخشیدن به اهداف سازمان از جمله تلاش برای ارتقاء سطح دانش روان‌شناسی و مشاوره، حمایت از حقوق مراجعان به روان‌شناسان و مشاوران، حمایت از حقوق صنفی روان‌شناسان و مشاوران ایجاد شد و تعیین حدود صلاحیت‌های تخصصی و صدور پروانه کار برای اعضای سازمان، نظارت بر کیفیت کار تخصصی و رسیدگی به تخلفات تخصصی آنها و نظارت بر تعرفه خدمات روان‌شناسی و مشاوره از جمله وظایف این سازمان است.

اکنون در کشور بیش از 200 هزار روانشناس و مشاور وجود دارد که از این تعداد تنها 31 هزار نفر عضو این سازمان هستند.

دلیل کم بودن تعداد روان‌شناسان عضو در این سازمان، این است که داشتن حداقل مدرک کارشناسی ارشد در یکی از حوزه‌ها و گرایش‌های مربوط، شرط عضویت است و این در حالی است بسیاری از فارغ التحصیلان این رشته امکان عضویت را ندارند.

حدود 5 هزار نفر موفق به دریافت پروانه حرفه‌ای و ایجاد مطب مشاوره خصوصی شده و 700 کلینیک فعال است که روان شناسان در گرایش‌های مختلف ارائه خدمات می‌کنند.

برای بررسی شرایط سلامت روان جامعه به ویژه در دوران شیوع کرونا و راهکارهای مؤثر در کاهش این فشارهای روانی، دلائل آرامش روانی مردم در ماه مبارک رمضان و … با فریبرز درتاج، معاون پژوهشی سازمان نظام روان‌شناسی و مشاوره و رئیس انجمن روان‌شناسی تربیتی به گپ و گفت نشستیم.

آقای دکتر! به عنوان اولین پرسش، این روزها با توجه به شیوع کرونا به نوعی آرامش روانی بسیاری از مردم بهم خورده، شما به عنوان یک روانشناس شرایط حاضر را چگونه تحلیل می‌کنید؟

در ابتدا سخن نهم اردیبهشت روز روان شناسی و مشاوره را به جامعه روان‌شناسان و مشاوران کشور عرض می‌کنم. در دوران مقابله با بیماری کرونا هستیم و مقداری زندگی ما از حالت معمولی و تعادل قبلی خارج شده است.

تحقیقات روان‌شناختی و براساس مطالعات داخل و خارج از کشور و به ویژه در خارج از کشور نشان داده شده که در سال جاری میلادی، اختلالات روانی 2.5 تا 3 برابر افزایش پیدا کرده است. البته این موضوع طبیعی است؛ چرا که ویروس کرونا ناشناخته بوده و هنوز واکسنی ندارد و ما در مقابله با این خطر جدی قرار داریم و طبیعی است که درصد زیادی از جمعیت را تحت‌تأثیر داده است.

براساس پژوهش‌هایی که در برخی از کشورها درباره تأثیر قرنطینه دراز مدت انجام شده است، شایع‌ترین اختلالات روانی و سلامت روان مردم قبل از شیوع کرونا و بعد از شروع کرونا مورد مقایسه قرار گرفته است؛ حتی برای افرادی که بر سر کار حاضر نشده و از خانه خارج نشدن؛ یعنی شرایط قرنطینه؛ در نتیجه این پژوهش، حالت سردرگمی، فرسودگی،عصبانیت و ناامیدی وجود دارد.

تحقیق دیگری توسط بروکس انجام شد، می‌گوید تمام گروه‌های سنی درگیر مسائل مربوط به کرونا می‌شوند و در تحقیقی که ژائو در چین انجام داده، وحشت‌زدگی، ترس، اضطراب و افسردگی را داشته‌ایم؛ در نتیجه وجود چنین افکاری این موارد را تشدید می‌کند و حالت‌های ناامیدی و انکار را داریم.

در ایران تحقیقاتی که بنده به همراه دو نفر از دانشجویان دکترا در دانشگاه علامه انجام داده‌ایم، ‌اختلالات روان‌شناختی در سطح بالاتری از حالت حد طبیعی است و در جمعیت 600 نفره‌ای که مورد بررسی قرار گرفت، هرچقدر این اختلالات روانی در جمعیت معمولی بالاتر می‌رود، این همبستگی زیادی با خشونت فردی در محیط خانه دارد؛ البته هرچه زندگی فرد هدفمندتر باشد،‌ اختلالات روان‌شناختی، همبستگی منفی برای افراد هدفمند در زندگی به همراه دارد؛ چرا که جو مثبتی که برخی توانستند در خانواده ایجاد کنند، تا اندازه‌ای این اختلالات را کاهش می‌دهد.

آقای دکتر! درباره سلامت روان جامعه فارغ از موضوع کرونا و تبعات آن، در ایران چه تحقیقاتی صورت گرفته و آیا غربالگری در این خصوص انجام شده است؟چه شاخصی در ایران بالا یا پایین‌تر است؟

بررسی اپیدمیولوژی درباره غربالگری سلامت روانی به دلیل اینکه هزینه بسیار بالای به دنبال دارد، معمولا به ندرت انجام می‌شود، اما براساس پژوهش‌ها در جوامعی که تغییرات خیلی سریع رخ می‌دهد و ثبات اقتصادی و سیاسی وجود نداشته باشد و نتوان پیش بینی از آینده کرد، معمولا این موضوع پررنگ‌تر است.