عادات غذایی افراد معمولا در ابتدای زندگی و توسط خانواده شکل می‌گیرد، اما در حقیقت وفور برخی از منابع غذایی و دسترسی افراد به مواد غذایی موجود در هر فصل تاثیر بسیاری در شکل گیری عادات غذایی دارد. البته این واقعیت را باید پذیرفت که افراد معمولاً به دنبال الگوی غذایی می‌روند که مورد علاقه آن‌ها است و این علاقه هم به علت عادات غذایی خانواده در ابتدای زندگی، در آن‌ها شکل گرفته است، ولی واقعیتی را که این قبیل افراد در نظر نمی‌گیرند و به آن توجه نمی‌کنند آن است که وفور برخی مواد غذایی در بازار و دسترسی اشخاص به پاره‌ای از مواد خوراکی که دقیقاً مربوط به فصل است در شکل گرفتن الگوی غذایی جامعه، تأثیر بسزایی دارد.

چنانچه در مطالب این روز‌های بخش سلامت نمناک بیشتر عنوان می‌شود در فصل بهار و حتی پیش از آغاز سال نو، فروش نوبرانه‌های پرطرفدار مخصوص این فصل مانند چغاله بادام، گوجه سبز و … رونق پیدا می‌کند. این میوه‌های نوبرانه اغلب با قیمت زیادی توسط مغازه دار‌ها و دستفروشان به فروش می‌رسد. این بازار تا جایی گرم می‌شود که دست فروشان، فروش باقالا و لبو مخصوص زمستان را کنار گذاشته و به سراغ میوه‌های نوبرانه بهار می‌روند.

هر فصل سال میوه‌ها و سبزیجات خاص خود را دارد که برای حفظ سلامت و پاکسازی جسم و روح انسان بسیار موثر است. این میوه‌ها دارای فواید و خواص بسیاری برای سلامتی می‌باشند. اما اگر به صورت شسته نشده و آلوده مصرف شوند، احتمال ابتلا به بیماری‌های عفونی گوارشی از جمله حصبه و مسمومیت‌های غذایی را به وجود می‌آورند.

میوه‌ها

برخی از میوه‌های نوبرانه معمولا قبل از فصل بهار و از نیمه‌های اسفندماه در اختیار مردم قرار می‌گیرد مانند چغاله بادام و گوجه سبز. اما به طور کلی میوه‌هایی که تولید آن‌ها اختصاص به فصل بهار دارد عبارتند از:زغال اخته، توت فرنگی، شاه توت، توت سفید، هندوانه، طالبی، گرمک، آلو، سیب گلاب، هلو، شلیل و زردآلو.

برخی از این میوه‌ها سرشار از کاروتنویید‌ها (پیش ساز ویتامین A.) هستند مانند طالبی، زردآلو، آلو، هلو و شلیل، و برخی دیگر منابع ویتامین C. می‌باشند مانند شاه توت و توت فرنگی.

هندوانه از مقدار زیادی آب تشکیل شده است و حاوی ماده‌ای به نام پلی فنل است که به عنوان نوعی آنتی اکسیدان‌ها موجب پیشگیری بسیاری از بیماری‌ها می‌شود.

سیب گلاب نیز اگر با پوست مصرف شود منبع خوبی از فیبر غذایی و پکتین است که در حفظ سلامت انسان و پیشگیری از یبوست نقش مهمی دارد.

سبزی‌ها

در فصل بهار انواع سبزی خوردن مانند نعنا، ریحان، مرزه، جعفری، ترخون، شوید، پیازچه و سایر سبزی‌ها مانند سیر تازه، کنگر، ریواس و کرفس به راحتی در دسترس مردم قرار دارند. این سبزیجات تازه ارزش غذایی بالایی دارند و سرشار از ویتامین می‌باشند، همچنین از نظر عطر، طعم، رنگ، بو و کیفیت بافتی بسیار بهتر از سبزیجات نگهداری شده در انبار هستند. مقدار قابل توجه کاروتنویید‌ها یا پیش ساز‌های ویتامین A. که در سبزی‌ها و بسیاری از میوه‌ها وجود دارد تاثیر بسیار زیادی در رشد کودکان و نوجوانان و همچنین در سلامت پوست و مخاط ها، قدرت بینایی و افزایش مقاومت در برابر بیماری‌ها دارند.

همچنین سبزیجات منابع غنی از ویتامین C. هستند که در سلامت لثه ها، دندان‌ها و استخوان ها، بهبود زخم ها، سلامت پوست و افزایش قدرت ایمنی بدن تأثیر دارد.

ولی مهم‌تر از همه، فیبر غذایی و آنتی اکسیدان‌های موجود در میوه‌ها و سبزیجات است که در کاهش چربی‌های نامطلوب خون، متعادل نگاه داشتن فشار خون، حفظ سلامت قلب و عروق و پیشگیری از بسیاری از بیماری‌ها از قبیل: اختلالات قلبی- عروقی و سکته‌های قلبی و مغزی، برخی از انواع سرطان، به خصوص سرطان دستگاه گوارش، پرفشاری خون، دیابت و بعضی بیماری‌های دیگر بسیار مفید و مؤثر می‌باشند.

استفاده از سبزی‌های تازه و شاداب فصل بهار، علاوه بر کمک به سلامتی و شادابی می‌تواند تنوع بسیاری در تغذیه افراد ایجاد کند مثلا می‌توان از سبزیجات بهاری در تهیه انواع غذا‌ها استفاده کرد مثلا انواع خورش ها، پلوها، کوکو‌های مختلف، دلمه، انواع آش و سوپ چنانچه با سبزی‌های تازه طبخ شوند علاوه بر مفید بودن، بسیار خوش عطر و بو و خوشمزه و لذیذ می‌باشند.

از سبزی‌های این فصل مانند کنگر و ریواس که دارای خواص زیادی هستند می‌توان برای تهیه خورش استفاده کرد. همچنین سبزیجاتی مانند والک و قازآیاقی (شبیه پای غاز) را بیشتر مصرف کنید.

اشکال مصرف میوه‌های نوبرانه و تدابر مورد نیاز

به طور معمول مصرف میوه‌های نوبرانه که مدت زیادی از تولید آن‌ها نگذشته است توصیه نمی‌شود، زیرا دارای اشکالات زیر می‌باشند:

۱. معمولا کودکان و نوجوانان با مشاهده این میوه‌ها به گمان اینکه تمیز و شسته شده اند، آن‌ها را خریداری کرده و بلافاصله با ریختن مقداری نمک میل می‌کنند. در صورتی که این میوه‌ها تمیز و ضدعونی شده نیستند و آبی که روی آن‌ها پاشیده شده است تنها به دلیل حفظ تازگی و خوش منظره نگه داشتن آن‌ها است. برخی از فروشندگان از آب چاه و یا آب جوی برای شستن میوه‌ها استفاده می‌کنند که مشتریان را مبتلا به بیماری‌های گوارشی و عفونی می‌کند که عوارض جدی در پی دارند.

۲. میوه‌های نوبرانه از نظر طعم، رنگ و بو و کیفیت بافتی، در مقایسه با میوه‌های رسیده در سطح پایین تری قرار دارند.

۳. میوه‌های نوبرانه به دلیل اینکه به طور کامل رشد نکرده اند ارزش غذایی کمتری نسبت به میوه‌های رسیده دارند، مخصوصا ویتامین‌های آن‌ها کمتر از میوه‌های رسیده است.

۴. میوه‌های نوبرانه معمولا بسیار گرانتر از میوه‌هایی است که در فصل مربوطه در اختیار همه قرار می‌گیرد.

۵. در طب سنتی یک اصل کلی برای خوردن میوه‌ها وجود دارد و آن رعایت تقویم فصلی میوه هاست. یعنی هر میوه‌ای بسته به نیاز‌های موجودات و انسان‌های هر اقلیم به وجود می‌آید. بهتر است میوه‌های همان سرزمینی که در آن زندگی می‌کنید را مصرف کنید و هر میوه‌ای را در در فصل رشد آن میل نمائید.

۶. فرآیند رشد میوه‌های نوبرانه در طبیعت طی نشده است بنابراین مصرف آن‌ها موجب سنگینی، درد و سوزش معده، تهوع و دل درد در افراد می‌شود.

۷. افرادی که انواع حساسیت‌های بهاری دارند در مصرف میوه‌ها باید احتیاط لازم داشته باشند.

۸. با گرم‌تر شدن هوا، تنوع میوه‌ها بیشتر می‌شود، بنابراین برای مصرف میوه‌ها عجله نکنید و اجازه بدهید در زمان خودشان (نزدیک به تابستان) آن‌ها را تهیه و میل کنید.

توصیه‌هایی در مورد مصرف نوبرانه‌ها

گوجه سبز هر چه درشت‌تر باشد بهتر است؛ زیرا درجه ترشی معتدل تری دارد و در نتیجه برای بدن مفید‌تر است.

دیر هضم بودن این میوه نوبرانه منجر به بروز مشکلات گوارشی مانند نفخ، دل درد، یبوست و ضعف معده می‌شود

مزه ترش گوجه سبز برای دندان‌ها بسیار مضر است؛ مخصوصا اینکه کاملا باید توسط دندان‌ها جویده شود که تاثیر بدی روی دندان‌ها می‌گذارد.

سموم کشاورزی در میوه‌هایی مانند گوجه سبز، چغاله بادام و زردآلوی کال که نارس چیده می‌شوند بیشتر وجود دارد.

از مصرف نمک به همراه میوه‌های نوبرانه باید خودداری کرد.

۲. چغاله بادام

خوردن این نوبرانه‌ها با کمی نمک طبیعی سبب لطیف‌تر شدن آن‌ها می‌شود.

چغاله بادام در کودکان سبب استحکام دندان می‌شود.

خوردن چغاله بادام برای افرادی که دارای معده ضعیفی هستند و در هضم آن دچار مشکل می‌شوند توصیه نمی‌شود.

استفاده از این نوبرانه‌ها به صورت خورش و ترشی انداختن آن‌ها (با سرکه محلی طبیعی) بسیار مناسب‌تر است.

۳. زردآلو

یکی از میوه‌های نوبرانه در این فصل زردآلو است البته زردآلو‌های نرسیده که خوردن آب بسیار خطرناک است، زیرا پوستی زرد و درونی سبز رنگ دارد که نشان از کال بودن آن می‌دهد و در صورت مصرف می‌تواند منجر به دل درد بسیار شدید شود.

۴. هندوانه

مصرف هندوانه با معده خالی موجب ترشح هیستامین و در نتیجه ترشح ماده اسیدکلرید ریک در بدن می‌شود؛ بنابراین برای جلوگیری از تحریک معده بهتر است کمی شکر قهوه‌ای یا سفید به هندوانه افزوده شود تا عوارض دل درد شدید کمتر شود.

اگر پس از مصرف نوبرانه‌ها دچار اختلال در سیستم گوارشی شدید بهتر است از دمنوش زنجبیل استفاده کنید تا عوارض ناشی از آن از بین برود.