بیوتین یک ویتامین و مکمل محبوب است که به واسطه تقویت رشد مو مشهور است. اگرچه مکمل این ویتامین محصول جدیدی نیست، اما محبوبیت آن به ویژه بین مردانی که در پی تقویت رشد مو و توقف ریزش موی خود هستند، رو به افزایش است.

بیوتین یا ویتامین B۷ یک ویتامین محلول در آب و متعلق به خانواده ویتامین B. است. این ماده مغذی در بسیاری از عملکرد‌های متابولیکی در بدن، به ویژه تبدیل غذا به انرژی نقش دارد.

افزون بر این، بیوتین برای حفظ سلامت مو، پوست و ناخن‌ها اهمیت دارد.

بیوتین در بسیاری از مواد غذایی مانند زرده تخم مرغ، جگر، گل کلم، قارچ، سویا، لوبیا، عدس، بادام، مغزدانه‌ها و غلات کامل وجود دارد. همچنین، مکمل‌های بیوتین نیز در دسترس هستند که به صورت مجزا یا در ترکیب با ویتامین‌ها و مواد معدنی دیگر به فروش می‌رسند.

افزون بر این، بدن نیز به طور طبیعی توسط باکتری‌های روده بیوتین تولید می‌کند که دستیابی به سطوح سالم از این ماده مغذی را تسهیل می‌کند.
کمبود بیوتین

از آنجایی که بیوتین در طیف گسترده‌ای از مواد غذایی وجود دارد و بدن نیز توسط باکتری‌های روده آن را تولید می‌کند، تجربه کمبود این ماده مغذی نادر است.

برخی گروه‌های خاص ممکن است در معرض خطر بیشتری برای کمبود خفیف این ویتامین باشند که از آن جمله می‌توان به کودکان، زنان باردار، افراد معتاد به الکل، و افراد مبتلا به نقص بیوتینیداز – نوعی اختلال متابولیک که طی آن بیوتین نمی‌تواند از پروتئین‌های موجود در رژیم غذایی یا طی بازگردش پروتئین‌های بدن آزاد شود – اشاره کرد.

افزون بر این، مصرف منظم تخم مرغ خام می‌تواند به کمبود ثانویه بیوتین منجر شود. سفیده تخم مرغ خام حاوی پروتئین آویدین است که از جذب بیوتین جلوگیری می‌کند. از این رو، مصرف تخم مرغ پخته توصیه می‌شود.

از علائم کمبود بیوتین می‌توان به ریزش مو و راش‌های پوستی قرمز و پوسته پوسته اطراف دهان، چشم‌ها و بینی اشاره کرد.

بیوتین و رشد مو

افراد بسیاری مکمل‌های بیوتین را برای تقویت رشد مو مصرف می‌کنند، اگرچه این ارتباط همچنان بحث برانگیز است.

رشد کلی مو

بیوتین به واسطه نقشی که در تولید کراتین ایفا می‌کند برای رشد مو اهمیت دارد. کراتین پروتئین اصلی تشکیل دهنده ساختار مو است و به شکل گیری یک تار موی سالم و قوی کمک می‌کند.

سطوح بسیار پایین بیوتین می‌تواند به رشد ضعیف مو و ریزش آن منجر شود. اما با در نظر گرفتن این مساله که بیشتر افراد دارای سطوح کافی بیوتین در بدن خود هستند، افزودن بیوتین بیشتر به رژیم غذایی از طریق مصرف مکمل‌ها احتمالا کمک خاصی به رشد مو نخواهد کرد.

طی یک بررسی در سال ۲۰۱۷ مشخص شد مکمل‌های بیوتین رشد مو در افرادی که با کمبود زمینه‌ای این ماده مغذی مواجه بودند را تقویت کرده است. با این وجود، به واسطه نادر بودن کمبود بیوتین، مولفان این گونه نتیجه گیری کردند که مکمل‌ها احتمالا برای افراد عادی چندان موثر نخواهند بود.

الگوی طاسی مردانه

الگوی طاسی مردانه یا آلوپسی آندروژنیک مردانه به ریزش تدریجی موی سر گفته می‌شود. بین ۳۰ تا ۵۰ درصد مردان درجه‌ای از این نوع ریزش مو را در سن ۵۰ سالگی تجربه می‌کنند و مردان بسیاری در پی روش‌هایی برای پیشگیری از ریزش بیشتر موی خود هستند.

طی یک بررسی در سال ۲۰۱۹ پژوهشگران دریافتند مردانی با الگوی طاسی مردانه دارای سطوح بیوتین اندکی کمتر نسبت به آن‌هایی هستند که ریزش مو ندارند. با این وجود، تفاوت به اندازه‌ای چشمگیر نبود تا به پیوند مستقیم بین بیوتین و الگوی طاسی مردانه اشاره داشته باشد.

جدا از این بررسی، به نظر نمی‌رسد هیچ مطالعه بالینی در مورد مکمل‌های بیوتین و نازک شدن موی مردان وجود داشته باشد، اگرچه برخی مطالعات در مورد زنان انجام شده اند.

طی یک مطالعه با حضور ۳۰ زن که با نازک شدن موی خود مواجه بودند، مشخص شد مصرف یک مکمل پروتئین دریایی حاوی مقداری نامشخص از بیوتین پس از اتمام دوره ۹۰ روزه مطالعه به طور قابل توجهی رشد و حجم موی زنانی که از این مکمل مصرف می‌کردند را در مقایسه با گروهی که دارونما مصرف می‌کردند، بهبود بخشیده است.

اگرچه امیدوارکننده است، اما مشخص نیست که شرکت کنندگان در این مطالعه کمبود بیوتین داشته اند یا این که نتایجی مشابه می‌تواند برای مردان نیز کسب شود.

افزون بر این، مکمل مصرفی دارای مواد مغذی دیگر تقویت کننده رشد مو مانند اسید‌های آمینه، روی، و ویتامین C. نیز بود و این که آیا تقویت رشد مو ناشی از بیوتین یا ترکیبی از مواد مغذی بوده است، مشخص نیست.

اگر با ریزش مو مواجه هستید، بهترین گزینه مراجعه به پزشک برای تشخیص دلیل زمینه‌ای آن است.

اقدامات احتیاطی

اگرچه عوارض جانبی شناخته شده‌ای برای مصرف بیش از حد بیوتین وجود ندارد، برخی نگرانی‌های قابل توجه دیگر در مورد مکمل‌های بیوتین وجود دارند.

تست‌های آزمایشگاهی اشتباه

مکمل‌های بیوتین به دلیل تعامل با تست‌های تشخیصی خاص که از فناوری بیوتین-استرپتاویدین استفاده می‌کنند، شناخته شده هستند و این می‌تواند به کسب نتایج اشتباه منجر شود.

این فناوری معمولا در تست‌هایی که سطوح ویتامین D، هورمون و تیروئید را اندازه گیری می‌کنند، استفاده می‌شود. در حقیقت، مشخص شده است بیوتین در تشخیص بیماری گریوز و کم‌کاری تیروئید تداخل ایجاد می‌کند.

مصرف بیش از حد این ویتامین با اندازه گیری میزان اشتباه تروپونین – برای بررسی حملات قلبی استفاده می‌شود – پیوند خورده و می‌تواند به تاخیر در درمان و حتی مرگ بیمار منجر شود.

از این رو، اگر مکمل بیوتین مصرف می‌کنید و قصد انجام هرگونه تست تشخیصی را دارید، باید پزشک خود را از این مساله آگاه کنید.

تداخلات دارویی

بیوتین می‌تواند با برخی دارو‌ها تداخل ایجاد کند. به عنوان مثال، دارو‌های ضد تشنج مانند کاربامازپین، فنیتیون، پریمیدون، و فنوباربیتال ممکن است سطح این ویتامین را در بدن شما کاهش دهند.

اگرچه تداخلات دارویی شناخته شده زیادی با مکمل‌های بیوتین وجود ندارند، بهتر است پیش از مصرف هرگونه مکمل ابتدا با پزشک خود مشورت کنید.